top of page

Tikanga

Ko Ngā Tikanga Māori

A nation without language is a nation without heart[1] (Crystal, 2000:36)

 “Ko te reo te mauri o te mana Māori.” Ko te koingo o te kura nei kia pūāwai te matauranga me te reo rangatira o ngā ākonga.  He kura hei ārahi i ngā tamariki ki te tū maia ki te tū pakari, kia rite rātou ki te whai i tō rātou ake huarahi ka tika.

 

Te Ira Tangata

‘Kia ngākau mahaki’. Mā tēnei hoki ka tika te kōrero ‘He oranga ngākau he pikinga waiora’.

I te tuhinga a Keegan rāua ko Cunliffe ka mea a Grin, (2003) “Not only must young people have the capacity to speak the language, there must be opportunities for them to do so, they must have the desire to use the language and, subsequently, pass it on to the next generation.”[2]

Nā reira, ko te whainga o te kura nei, ka whakanui i te rautaki tuakana/teina, ā, ko te mahi ngatahi kia kaua e whakataetae tētahi ki tētahi, kia kaha te awhina, te poipoi tētahi ki tētahi kia pūāwai te koingo ki te whai i te mātauranga, ki te aroha atu ki te reo me ōna tikanga katoa. Ka noho te kura nei hei wāhi tau, he wāhi haumarie ki te ako ngatahi kia ora te reo, kia rere te reo, kia tika te reo.

 

Te Reo

I runga i tenei whakaaro, kia tere pakari ai te reo o ngā tamariki, me whakahaere ngā mahi katoa o te kura i roto i te reo Māori. Tae atu ki te hunga kuhu mai ki roto i te kura, me kōrero Māori katoa, i ngā wā katoa.

I roto i ngā tuhinga o Te Taka Keegan rāua ko Daniel Cunliffe: [3] “For a language to survive it must be used normally across a range of natural situations.  A language that is only spoken in certain domains (for example, in religious or cultural settings) is a language that is not growing and adapting to a changing world, and it may consequently be seen as increasingly irrelevant to the lives of young people.” Nō reira me matua mōhio tātou me ū tātou ki te reo

 

Ngā Iwi

Kia mōhio ngā tamariki ki ngā rohe, ki ngā waka, ki ngā kōrero nehera, ki ngā purakau, ki ngā pakiwaitara, ki ngā tikanga, ki ngā waiata, ki ngā āhuatanga katoa o tōna ake iwi. Kia mōhio anō ki ngā āhuatanga katoa e pā ana ki ērā atu o ngā iwi tae noa ki ētahi o ngā iwi o tawahi.

Kerehoro Ngapo, [4] “Mehemea e pīrangi ana Te Kawanatanga o Aotearoa ki te āta whakatītina i ngā tangata o tēnei whenua kia ū tonu ki te reo Māori, kei a rātou te mana whakahaere.”

 

Te Ao

Kia tupu ngā tamariki hei kaitiaki i ngā painga huhua o te whenua, o te moana, o ngā ngahere. Kia māu hoki ki ngā ture tuku iho a ngā matua tūpuna, e pā ana ki te moana, ki te whenua, ki ngā ngahere.

I ki mai a Māori Marsden (2003) ‘…e kore e taea te tangata te tū me tōna kotahi i te taha kē o te mōhio, o te mārama ki te ao Māori me ōna tini whātoronga.” 

A ka whai te kura nei ki ngā pouako matanga ki te whangai i ngā matauranga ki ngā ākonga kia mārama pai ngā ākonga, kia rongo hoki rātou i te wairua Māori hei hapai ki a rātou ki te whai i te ara tika. Ki roto i ngā akomanga ka tuitui te whakapapa Māori ki ngā kaupapa, ka hono ki te ao Māori me ngā whakaaro Māori.

 

Te Ahuatanga

Ko ngā kaumatua ngā kaipupuri o ngā tikanga Mäori, ko ratou hoki ngā pukorero. He mea nui tera kia piri mai ratou ki te kura, ki ngä tamariki hoki hei kaiako, hei kaiarahi.

I te tuhinga o Keegan rāua ko Cunliffe e ai ki a Fishman (2001) “The transmission of a language from one generation to the next is the foundation of a language’s survival.”[5] 

Nō reira ki te kura nei kia renarena te taukaea kia mahi tahi ngā pākeke me ngā tamariki kia pū ngātahi ai te ngākau tapatahi hei whakaora i te reo me ōna tikanga.

 

 

 

[1] Korohere Ngapo ‘The value of the Māori Language.’

 

[2] Te Taka Keegan rāua ko Daniel Cunliffe wh.386 ‘The Value of the Māori Language.’

 

[3] Te Taka Keegan rāua ko Daniel Cunliffe wh.396 ‘The Value of the Māori Language.’

 

[4] Korohere Ngapo wh.195 ‘The Value of the Māori Language.’

 

[5] Korohere Ngapo, ‘The value of the Māori Language.’wh.386

 

Te Tokotoru Tapu

Street, 6th 

Te Papa-i-oea,

4414

Tel: 06-456-7890

Fax: 06-456-7890

  • Wix Facebook page
  • Wix Twitter page
  • YouTube App Icon
Te Aratiatia

Your details were sent successfully!

bottom of page